เกิดอะไรขึ้นเมื่อท่านปิดอากรแสตมป์บนตราสารไม่ครบ?
ชัชวลี ไมตรี
บริษัท สำนักกฎหมายธรรมนิติ จำกัด
คนส่วนใหญ่มักไม่กังวลปัญหาเรื่องอากรแสตมป์ เพราะในการทำสัญญาบางประเภท เช่น การซื้อขายอสังหาริมทรัพย์ หรือการซื้อขายรถยนต์ ก็ต้องถูกบังคับให้ปิดอากรแสตมป์หรือชำระค่าอากรเป็นตัวเงิน เช่น ที่กรมที่ดินหรือกรมการขนส่งทางบก ปัญหาเรื่องอากรแสตมป์ที่เกิดขึ้น มักเป็นเรื่องที่ผู้เสียภาษีไม่เห็นความสำคัญ หรือบางครั้งก็ไม่อยากเสียค่าอากรแสตมป์กันในขณะทำสัญญา และคิดว่าปิดในภายหลังก็ได้ แต่เมื่อเวลาผ่านไปก็อาจหลงลืมว่าต้องปิดอากรแสตมป์หรือชำระค่าอากร จนกระทั่งเมื่อถูกเจ้าพนักงานสรรพากรเรียกตรวจสอบเอกสารของกิจการ จึงทราบว่ายังมิได้ปิดอากรแสตมป์ให้ครบถ้วน เพราะในการตรวจสอบ ผู้เสียภาษีต้องเตรียมเอกสารเกี่ยวกับกิจการให้เรียบร้อย ไม่ว่าจะเป็นงบการเงิน ใบกำกับภาษีที่นำมาใช้ในการคำนวณภาษีซื้อ ภาษีขาย แบบแสดงรายการภาษีเงินได้ แบบแสดงภาษีมูลค่าเพิ่ม แบบแสดงรายการภาษีธุรกิจเฉพาะ แบบแสดงรายการภาษีหัก ณ ที่จ่าย ใบรับต่างๆ สัญญาที่เกี่ยวข้องกับธุรกิจ ซึ่งสิ่งที่เจ้าพนักงานสรรพากรมักตรวจพบเจอแต่แรก คือ การลืมปิดอากรแสตมป์ในสัญญา หรือไม่ได้ปิดอากรให้ครบ โดยเจ้าพนักงานสรรพากรจะสั่งให้ท่านปิดอากรหรือชำระค่าอากรให้ครบและเรียกเก็บเงินเพิ่มจากจำนวนอากรที่มิได้ชำระ
โดยปกติแล้ว ในการทำสัญญาใดๆซึ่งกระทำ1เป็นตราสาร2หรือเอกสารที่เป็นการผูกนิติสัมพันธ์ระหว่างบุคคลโดยการก่อ เปลี่ยนแปลง โอน สงวน หรือระงับซึ่งสิทธิ ที่ได้ระบุในบัญชีอัตราอากรแสตมป์ท้ายประมวลรัษฎากร 28 ลักษณะ ต้องปิดอากรแสตมป์ให้บริบูรณ์ตามอัตราที่กฎหมายกำหนด3ซึ่งการเสียอากรแสตมป์ในปัจจุบันมี 2 วิธี คือ 1) การปิดอากรโดยท่านสามารถไปซื้ออากรแสตมป์ได้จากสำนักงานสรรพากรพื้นที่ใดๆ หรือที่กรมพัฒนาธุรกิจการค้า เป็นต้น ดังเช่นกรณีสัญญาจ้างทำของ ผู้รับจ้างต้องปิดอากรทุกจำนวน 1,000 บาทหรือเศษของ 1,000 บาทแห่งสินจ้างที่กำหนด หากสัญญาจ้างทำของมีมูลค่า 10,000 บาท ท่านต้องปิดอากรแสตมป์เป็นจำนวน 10 บาท และ 2) การเสียอากรเป็นตัวเงินซึ่งกฎหมายได้กำหนดให้ตราสารบางประเภทต้องชำระอากรเป็นตัวเงิน โดยต้องนำตราสารหรือสัญญานั้นไปขอชำระค่าอากรต่อเจ้าพนักงานสรรพากร เช่นกรณีเช่าอสังหาริมทรัพย์ที่ต้องจดทะเบียนต่อเจ้าพนักงานที่ดิน ผู้เช่าต้องชำระค่าอากรทุกจำนวน 1,000 บาทหรือเศษของ 1,000 บาทแห่งค่าเช่าที่กำหนด
ดังนั้น หากไม่ปิดอากรให้ครบถ้วนแต่แรกแล้ว บางคนอาจแก้ปัญหาโดยการไปซื้ออากรมาปิดเพิ่มบนตราสารนั้นให้ครบ แต่มีข้อควรระวังว่า เจ้าพนักงานสรรพากรสามารถตรวจลายน้ำของอากรแสตมป์เพื่อตรวจสอบว่าเป็นอากรที่ผลิตขึ้นในปีใดและตรงกับปีที่กระทำตราสารหรือไม่ หากพบว่าเป็นอากรที่ซื้อมาปิดในภายหลังก็ยังคงต้องชำระเงินเพิ่มค่าอากรตามจำนวนที่กำหนดในประมวลรัษฎากรอยู่ดี ทั้งนี้ ตราสารบางประเภทที่กฎหมายกำหนดให้ต้องชำระค่าอากรเป็นตัวเงิน ท่านก็ยิ่งไม่มีทางเลี่ยงชำระเงินเพิ่มอากรได้เลย
บทลงโทษจากการปิดอากรแสตมป์ไม่ครบถ้วน มีดังนี้
1. กรณีตรวจพบความผิดเอง4
หากเป็นกรณียื่นตราสารที่กระทำในประเทศไทยต่อเจ้าพนักงานสรรพากรเพื่อเสียอากรภายใน 15 วันนับแต่วันที่มีหน้าที่ต้องปิดแสตมป์ให้ครบถ้วน ก็เสียเพียงค่าอากรแสตมป์ตามจำนวนที่กฎหมายกำหนด และไม่ต้องเสียเงินเพิ่มอากรอีก
แต่หากพบว่าไม่ได้ปิดอากรแสตมป์ให้ครบถ้วนเกินกว่า 15 วัน สามารถแยกพิจารณาได้ดังนี้
(ก)กรณีตรวจพบเมื่อพ้น 15 วันนับแต่ไม่เกิน 90 วันนับแต่วันที่มีหน้าที่ต้องปิดแสตมป์ให้ครบถ้วน ต้องเสียเงินเพิ่มอากรเป็น 2 เท่าของจำนวนอากร หรือเป็นเงิน 4 บาท แล้วแต่อย่างใดจะมากกว่า5
ตัวอย่างกรณีสัญญาจ้างทำของ ผู้รับจ้างมีหน้าที่ต้องปิดอากรทุกจำนวน 1,000 บาทหรือเศษของ 1,000 บาทแห่งสินจ้างที่กำหนดไว้เป็นค่าอากร 1 บาท หากสัญญาจ้างทำของ 10,000 ท่านต้องปิดอากร 10 บาท
- กรณีที่ปิดอากรไม่ครบ
หากท่านปิดอากรเพียง 6 บาท ท่านต้องเสียเงินเพิ่มอากร คือ (10 - 6) X 2 เท่า = 8 บาท และเมื่อรวมกับค่าอากรที่ต้องเสียให้ครบอีก 4 บาท ท่านจึงต้องเสียค่าอากรและเงินเพิ่มอากรเป็นเงินจำนวนทั้งสิ้น 4 + 8 = 12 บาท
- กรณีที่ไม่ปิดอากรเลย
หากท่านไม่ปิดอากรเลย ท่านต้องเสียอากรเงินเพิ่มอากร คือ 10 X 2 เท่า = 20 บาท และเมื่อรวมกับค่าอากรที่ต้องเสียให้ครบอีก 10 บาท ท่านจึงต้องเสียค่าอากรและเงินเพิ่มอากรเป็นเงินจำนวนทั้งสิ้น 10 + 20 = 30 บาท
(ข)กรณีตรวจพบเมื่อเกิน 90 วันนับแต่วันที่มีหน้าที่ต้องปิดแสตมป์ให้ครบถ้วน ต้องเสียเงินเพิ่มอากรเป็น 5 เท่าของจำนวนอากร หรือเป็นเงิน 10 บาท แล้วแต่อย่างใดจะมากกว่า 6
ตัวอย่างกรณีสัญญาจ้างทำของ ผู้รับจ้างมีหน้าที่ต้องปิดอากรทุกจำนวน 1,000 บาทหรือเศษของ 1,000 บาทแห่งสินจ้างที่กำหนดไว้เป็นค่าอากร 1 บาท หากสัญญาจ้างทำของ 10,000 ท่านต้องปิดอากร 10 บาท
- กรณีที่ปิดอากรไม่ครบ
หากท่านปิดอากรเพียง 6 บาท ท่านต้องเสียเงินเพิ่มอากร คือ (10 - 6) X 5 เท่า = 20 บาท และเมื่อรวมกับค่าอากรที่ต้องเสียให้ครบอีก 4 บาท ท่านจึงต้องเสียค่าอากรและเงินเพิ่มอากรเป็นเงินจำนวนทั้งสิ้น 4 + 20 = 24 บาท
- กรณีที่ไม่ปิดอากรเลย
หากท่านไม่ปิดอากรเลย ท่านต้องเสียเงินเพิ่มอากร คือ 10 X 5 เท่า = 50 บาท และเมื่อรวมกับค่าอากรที่ต้องเสียให้ครบอีก 10 บาท ท่านจึงต้องเสียค่าอากรและเงินเพิ่มอากรเป็นเงินจำนวนทั้งสิ้น 50 + 10 = 60 บาท
2. กรณีบุคคลอื่นตรวจพบความผิด7
กรณีนี้แตกต่างจากกรณีแรกตรงที่ผู้มีหน้าที่เสียอากรหรือผู้ทรงตราสารมิได้ขอเสียค่าอากรเอง แต่มีบุคคลอื่นไปแจ้งต่อเจ้าพนักงานสรรพากร หรือจากการตรวจสอบโดยเจ้าพนักงานสรรพากรหรือนายตรวจเมื่อเห็นว่ามีเหตุสมควร โดยเจ้าพนักงานสรรพากรมีอำนาจเรียกเก็บเงินอากรนั้นจนครบ และเงินเพิ่มอากรอีกเป็นจำนวน 6 เท่าของเงินอากรที่ต้องเสียหรือขาด หรือเป็นเงิน 25 บาท แล้วแต่อย่างใดจะมากกว่า
ตัวอย่างเช่นกรณีสัญญาจ้างทำของ ผู้รับจ้างมีหน้าที่ต้องปิดอากรทุกจำนวน 1,000 บาทหรือเศษของ 1,000 บาทแห่งสินจ้างที่กำหนดไว้เป็นค่าอากร 1 บาท หากสัญญาจ้างทำของ 10,000 ท่านต้องปิดอากร 10 บาท
- กรณีที่ปิดอากรไม่ครบ
หากท่านปิดอากรเพียง 6 บาท ท่านต้องเสียเงินเพิ่มอากร คือ (10 - 6) X 6 เท่า = 24 บาท (แต่เนื่องจากเงินเพิ่มอากรจำนวน 25 บาทมากกว่า ท่านจึงต้องเสียเงินเพิ่มอากร 25 บาท) และเมื่อรวมกับค่าอากรที่ต้องเสียให้ครบอีก 4 บาท ท่านจึงต้องเสียค่าอากรและเงินเพิ่มอากรเป็นเงินจำนวนทั้งสิ้น 4 + 25 = 29 บาท
- กรณีที่ไม่ปิดอากรเลย
หากท่านไม่ปิดอากรเลย ท่านต้องเสียเงินเพิ่มอากร คือ 10 X 6 เท่า = 60 บาท และเมื่อรวมกับค่าอากรที่ต้องเสียให้ครบอีก 10 บาท ท่านจึงต้องเสียค่าอากรและเงินเพิ่มอากรเป็นเงินจำนวนทั้งสิ้น 60 + 10 = 70 บาท
เมื่อเจ้าพนักงานสรรพากรตรวจพบการปิดอากรที่ไม่ครบถ้วน ท่านต้องถูกเรียกให้ชำระค่าอากรให้ครบอยู่ดี และต้องเสียเงินเพิ่มอากรจากจำนวนที่ท่านปิดไม่ครบ ถือเป็นการเสียเงินโดยใช่เหตุและสิ้นเปลืองกว่าที่ควรจะเป็น เพราะท่านสามารถเลือกปิดให้ครบได้ในตั้งแต่ขณะที่กระทำตราสารแล้ว นอกจากนี้ ผลเสียของการไม่ปิดอากรแสตมป์ให้ครบ คือ ต้องระวางโทษปรับไม่เกิน 500 บาท8ทั้งยังต้องถูกเรียกเก็บเงินเพิ่มอากรตามมาตรา 113 และมาตรา 114 แห่งประมวลรัษฎากร และผลเสียในทางกฎหมายแพ่ง คือ ในกรณีคู่สัญญาของท่านไม่ปฏิบัติตามสัญญาและท่านประสงค์จะฟ้องร้องดำเนินคดีบังคับเอากับกับคู่สัญญา ท่านจะนำต้นฉบับ คู่ฉบับ คู่ฉีก หรือสำเนาตราสารนั้นเป็นพยานหลักฐานในคดีแพ่งไม่ได้ จนกว่าจะเสียอากรโดยการปิดแสตมป์จนครบ9ดังนั้น เพื่อป้องกันมิให้ถูกเรียกเก็บเงินเพิ่มอากรจากการปิดอากรไม่ครบ ท่านจึงควรปิดอากรให้ครบถ้วนทุกครั้งที่กระทำตราสารทันที แต่หากท่านพลั้งเผลอปิดอากรไม่ครบไปแล้วและอยากแก้ไขให้ถูกต้อง ในตอนหน้าผู้เขียนจะขอกล่าวถึงบทความต่อไปเรื่อง “ทำอย่างไร เมื่อท่านปิดอากรแสตมป์บนตราสารไม่ครบ?” เพื่อเป็นทางออกในการขอลดเงินเพิ่มที่เกิดขึ้นต่อไป
1“กระทำ” ตามมาตรา103 แห่งประมวลรัษฎากร หมายความว่า การลงลายมือชื่อตามบทบัญญัติแห่งประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์
2“ตราสาร” ตามมาตรา 103 แห่งประมวลรัษฎากร หมายความว่า เอกสารที่ต้องเสียอากรตามหมวดอากรแสตมป์
3มาตรา 104 แห่งประมวลรัษฎากร
4ตามมาตรา 113 แห่งประมวลรัษฎากร
5ตามมาตรา 113 2. (ก) แห่งประมวลรัษฎากร
6ตามมาตรา 113 2. (ข) แห่งประมวลรัษฎากร
7ตามมาตรา 114 แห่งประมวลรัษฎากร
8ตามมาตรา 124 แห่งประมวลรัษฎากร
9ตามมาตรา 118 แห่งประมวลรัษฎากร